Hvað heita víkingakonur?
Það er algengur misskilningur að aðeins karlmenn gætu verið víkingar, eins og Judith Jesch undirstrikaði í "Women in the Víkingaöld ." Hefð vísaði hugtakið "víkingar" til skandinavískra manna sem sigldu langbátum sínum til fjarlægra landa eins og Bretlands og Norður-Ameríku frá 800-1100 e.Kr.
Samt þessar Víkingar voru meira en bara stríðsmenn; þeir voru líka glöggir kaupmenn sem stofnuðu borgir eins og Dublin og höfðu áhrif á ótal menningu á staðnum. Verkefni þeirra voru ekki eingöngu landvinningar - þeir sköpuðu varanleg viðskiptatengsl og menningarsamskipti.
Nýlegar niðurstöður hafa hins vegar breytt skilningi okkar á þessum norrænu leiðöngrum. Andstætt því sem áður var haldið að karlmenn hafi ferðast einir vegna skorts á viðeigandi samstarfsaðila , rannsóknir frá um 2014 með hvatbera DNA hafa sýnt að víkingakonur ferðuðust við hlið karla. Sérstaklega á stöðum eins og Íslandi voru þessar konur ómissandi, hjálpuðu til við að búa og koma á fót ný samfélög. Þátttaka þeirra skipti sköpum fyrir velgengni fólksflutninga og aðlögunar á víkingaöld.
Hvernig var hversdagslífið hjá konum á víkingatímanum? Finndu út hvernig þeir dafnaði!
Á víkingaöld var samfélagið að mestu leyti karlaráðið og karlar tóku venjulega þátt í veiðar , verslun og hernaði, en konur stjórnuðu heimilinu, þar á meðal eldamennsku og barnagæslu. Hins vegar leiða fornleifauppgötvanir í ljós að karlar voru venjulega grafnir með vopnum og verkfærum, en í gröfum kvenna voru oft heimilishald atriði , handavinnu og skartgripi, sem sýna mismunandi samfélagshlutverk þeirra.
Samt nutu víkingakonur umtalsverðs sjálfræðis og réttinda. Þeir gætu átt eignir, hafið hjónaskilnað og endurheimt heimanöfn og sýnt fram á áhrifamikið hlutverk sitt í fjölskyldum sínum og samfélagi. Hjónabönd voru skipulögð, en konur höfðu oft sitt að segja í þessum málum og gátu jafnvel lýst yfir skilnaði opinberlega heima með vottum viðstöddum og bentu á valdastöðu þeirra í samfélaginu.
Konur á víkingaöld í Skandinavíu stjórnuðu ekki bara heimilinu; þau voru hryggjarstykkið á heimilum þeirra, sérstaklega þegar eiginmenn þeirra voru fjarverandi eða látnir. Þeir tóku við stjórninni, hlupu bæjum og fyrirtæki, ábyrgð sem oft er táknuð með lyklunum sem þau voru grafin með, sem gefur til kynna vald þeirra og stjórnunarhæfileika.
Sumar konur, eins og Oseberg "drottningin" og Aud djúphuga, náðu merkilegt hæð stöðu og áhrifa. Oseberg "drottningin" var heiðruð með stórfenglegri skipsgrafningu en Aud, eftir að hafa misst eiginmann sinn og son, leiddi fjölskyldu sína til Íslands og varð lykilmaður í stofnun nýju nýlendunnar og sýndi leiðtogahlutverkin sem konur gátu gegnt.
Tilvist skjaldmeyja, þótt umdeilt sé, er studd af sögulegum frásögnum sem benda til þess að konur hafi stundum barist hraustlega við hlið karlmanna. Þessi hugmynd, ásamt því samfélagslega frelsi sem þær nutu, dregur upp mynd af víkingakonum sem bæði uppeldis- og verndara fjölskyldna sinna, sem geta vaxið upp í tilefni þegar hótanir stóðu yfir. Slíkar frásagnir ögra ekki aðeins skilningi okkar á hlutverkum þeirra heldur draga einnig fram kraftmikið og lykilframlag kvenna í víkingasamfélaginu.
Algengar spurningar: Konur í víkingasamfélagi
Sp.: Hvernig voru víkingabörn alin upp og menntað?
A: Víkingabörn voru þjálfuð í þeirri færni sem þarf í daglegu lífi frá unga aldri. Strákar lærðu að stunda búskap, veiða og berjast á meðan stúlkum var kennt heimiliskunnáttu eins og matreiðslu, vefnað og heimilisstjórn. Menntun fól oft í sér frásagnarlist sem skipti sköpum til að miðla menningarverðmætum og sögu.
Sp.: Hvaða trúarskoðanir höfðu víkingakonur?
A: Víkingakonur, líkt og karlar, stunduðu norræna heiðni. Þeir tilbáðu guða- og gyðjur, þar á meðal Freyju, gyðju ástar og frjósemi, og Frigg, eiginkonu Óðins, sem tengdist visku og framsýni. Trúarlegir helgisiðir og viðhorf gegndu mikilvægu hlutverki í daglegu lífi þeirra og árstíðabundnum hátíðahöldum.
Sp.: Voru einhverjar athyglisverðar víkingakonur í leiðtogahlutverkum utan Skandinavíu?
A: Já, nokkrar víkingakonur höfðu umtalsverð völd og áhrif víðar en í Skandinavíu. Guðríður Þorbjarnardóttir ferðaðist til dæmis mikið yfir Norður-Atlantshafið og tók þátt í fyrstu leiðöngrum til Norður-Ameríku. Hennar er minnst sem brautryðjandi meðal norrænna landnámsmanna á Grænlandi og Norður-Ameríku.
Sp.: Hvernig lögðu víkingakonur sitt af mörkum til viðskipta og efnahags?
A: Víkingakonur voru virkir þátttakendur í viðskiptum, bæði á staðnum og á verslunarleiðum sem byggðarlög þeirra stofnuðu. Þeir tóku þátt í að föndra vörur eins og vefnaðarvöru, leirmuni og skartgripi, sem voru mikilvægar vörutegundir. Í mörgum tilfellum stjórnuðu þeir verslunarviðskiptum, sérstaklega þegar karlkyns ættingjar þeirra voru í burtu í ferðum.
A: Víkingakonur áttu rétt á að bera kvartanir fyrir staðbundnum þingum, þekktum undir nafninu Things, þar sem lagaleg ágreiningur var leystur. Þeir gætu krafist skaðabóta fyrir meiðsli eða óréttlæti og ekkjur gætu komið fram sem fjölskylduforingjar og tekið lagalegar ákvarðanir sem hafa áhrif á heimili þeirra og eignir. Þetta stig lagalegs sjálfræðis var tiltölulega framsækið á þeim tíma og gefur til kynna mikilvæga hlutverki kvenna í víkingasamfélagi.