Jak Wikingowie używali zegarów słonecznych?
Według najnowszych badań niezwykłe odkrycie na Grenlandii – tajemniczy zegar słoneczny wikingów – mogło być kluczowym narzędziem dla starożytnych żeglarzy nordyckich, umożliwiającym im przemierzanie Oceanu Atlantyckiego wzdłuż stałych szerokości geograficznych północ-południe.
Badanie, opublikowane 9 kwietnia w czasopiśmie Materiały Royal Society A: Matematyka i nauki fizyczne, rzuca nowe światło na morskie umiejętności legendarnych nordyckich żeglarzy, sugerując, że ich umiejętności nawigacyjne były o wiele bardziej zaawansowane, niż wcześniej sądzono.
„Ludzie nordyccy od dawna są uznawani za wyjątkowych żeglarzy. To badanie ujawnia, że prawdopodobnie polegali na znacznie bardziej zaawansowanych narzędziach, niż sobie wyobrażaliśmy” – wyjaśnił Balázs Bernáth, badacz z Uniwersytetu Eötvös na Węgrzech i współautor badania.
Zegary słoneczne w życiu codziennym Wikingów
Podczas gdy Wikingowie są cenione za swoje morskie umiejętności, zegary słoneczne miały również praktyczne zastosowanie na lądzie, służąc jako narzędzia do śledzenia czasu do codziennych czynności. Znaleziska archeologiczne sugerują, że wikingowie używali małych, przenośnych zegarów słonecznych do planowania zadań, szczególnie w społecznościach rolniczych, gdzie czas był niezbędny do sadzenia, zbiorów i innych sezonowych obowiązków.
Te zegary słoneczne były proste, ale skuteczne, często projektowane jako drewniane lub metalowe płyty z oznaczeniami odpowiadającymi konkretnym godzinom. Poprzez ustawienie gnomonu zegara słonecznego — małego, pionowego pręta — w cieniu słońca, mogli oszacować porę dnia. Takie instrumenty podkreślały pomysłowość Wikingów i ich głębokie zrozumienie ruchów słońca, nawet na dalekich północnych szerokościach geograficznych, gdzie dzień był długi latem, a noce długie zimą.
Zagadkowe narzędzie nawigacyjne Wikingów
Pytanie, w jaki sposób wikingowie umiejętnie żeglowali po rozległych i nieprzewidywalnych morzach, od dawna intryguje historyków i inspiruje niezliczone opowieści. Eksperci uważają, że wikingowie używali zaawansowanych kompasów słonecznych, aby określić prawdziwą północ, w połączeniu z „magicznym” kryształem — prawdopodobnie kamieniem słonecznym — aby sterować kursem nawet pod zachmurzonym niebem. Ostatnie odkrycia naukowe dostarczyły przekonujących dowodów na istnienie tych legendarnych kamieni słonecznych wikingów.
W 1948 roku pod ruinami klasztoru benedyktyńskiego w pobliżu fiordu w Uunartoq na Grenlandii odkryto niezwykły drewniany artefakt. Region ten był centrum norweskich rolników w X wieku. Artefakt, misternie wykonany w półkolistym kształcie, miał centralny otwór i zygzakowaty wzór starannie wytrawiony wzdłuż zewnętrznej krawędzi. Dodatkowe linie zostały wygrawerowane na wewnętrznej powierzchni talerza, co sugeruje jego potencjalną rolę jako wyrafinowanego instrument nawigacyjny.
Czy to może być słoneczny kompas wikingów czy po prostu ozdoba domu?
Choć niektórzy sceptycy odrzucili to jako nic więcej niż dekoracyjny przedmiot gospodarstwa domowego, wielu badaczy uważało, że ten intrygujący artefakt był w rzeczywistości rzadkim kompasem słonecznym Wikingów. W rzeczywistości wcześniejsze badania pokazały, że naukowcy testowali podobnie wykonany kompas na replikach statków Wikingów, aby ocenić jego możliwości nawigacyjne.
Jednakże linie nawigacyjne kompasu okazały się niekompletne, co utrudniało jego dokładność w określaniu prawdziwej północy. Błąd wynosił około jednego stopnia, co wydawało się niewielkim błędem, który mógł oznaczać dni żeglugi w złym kierunku.„Takie niedokładności mogły mieć poważne konsekwencje” – zauważył Amit Lerner, ekspert w dziedzinie optyki oceanicznej z Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie, którzy nie brali udziału w badaniu.
Starożytni żeglarze i sekrety nawigacji wikingów
Niedawne badanie wzbudziło ciekawość, czy kompas Wikingów miał jakieś ważniejsze zastosowanie: określanie szerokości geograficznej lub położenia Ziemi w kierunku północ-południe.
„Wikingowie praktykowali żeglarstwo szerokościowe, co oznacza nawigację po otwartych wodach wzdłuż określonej szerokości geograficznej. Na przykład rutynowo podróżowali ponad 1600 mil (2500 kilometrów) wzdłuż 61. szerokości geograficznej, podróżując z Norwegii do Grenlandii i z powrotem. Aby to osiągnąć, potrzebny jest albo bardzo dokładny kompas, albo stałe sprawdzanie szerokości geograficznej” – wyjaśnił Bernáth.
Jednakże małe statki Wikingów łatwo zboczyły z kursu pod wpływem wiatru i prądów oceanicznych, co wymagało częstego odczytywania szerokości geograficznej, aby utrzymać kurs. W przeciwieństwie do żeglarzy arabskich, którzy polegali na gwiazdach w nawigacji, Wikingowie operowali w pobliżu Koło PodbiegunoweW miesiącach letnich słońce pozostaje widoczne nawet w nocy, co skłoniło badaczy do wysunięcia teorii, że Wikingowie polegali na nawigacji słonecznej, a nie na wskazówkach gwiezdnych.
Naukowcy zaproponowali, że w południe, gdy słońce osiąga swój szczyt, tarcza kompasu rzucałby cień pomiędzy dwiema konkretnymi liniami na instrumencie. Mierząc długość tego cienia względem linii skalujących na tarczy, Wikingowie mogli określić swoją szerokość geograficzną.
Mimo przekonujących obliczeń i teorii, przetestowanie tej hipotezy pozostaje niemożliwe, jak twierdzi Lerner, który podzielił się wynikami z Żywa nauka.
Wniosek
Odkrycie zegarów słonecznych Wikingów i ich potencjalne zastosowanie w nawigacji rzuca światło na pomysłowość tych legendarnych nordyckich żeglarzy. Od śledzenia codziennych zadań na lądzie po kierowanie statkami przez rozległe i nieprzewidywalne morza, zegary słoneczne podkreślają wyrafinowane zrozumienie świata przyrody przez Wikingów. Ich poleganie na narzędziach, takich jak kompasy słoneczne i prawdopodobnie kamienie słoneczne, podkreśla mistrzostwo nawigacji słonecznej, które nie miało sobie równych w ich czasach. Podczas gdy niektóre aspekty ich technik pozostają spekulatywne, dowody wskazują na poziom wiedzy morskiej znacznie wykraczający poza to, co wcześniej sądzono. To połączenie nauki, innowacji i adaptacji zapewniło sukces Wikingów w ich przedsięwzięciach eksploracyjnych, pozostawiając trwałe dziedzictwo innowacji.
W miarę jak badania wciąż odkrywają więcej na ten temat, niezwykłe narzędzia, oferuje nie tylko wgląd w nawigację wikingów, ale także głębsze docenienie ich pomysłowości i determinacji w pokonywaniu wyzwań ich środowiska. Te odkrycia budzą podziw dla zaradności ludu nordyckiego i przypominają nam o ich głębokim wkładzie we wczesną eksplorację i nawigację.
Często zadawane pytania
Czym jest zegar słoneczny wikingów i jak działał?
Zegar słoneczny wikingów był przenośnym urządzeniem służącym do śledzenia czasu poprzez obserwację cienia rzucanego przez centralny pręt, znany jako gnomon, na oznaczonej powierzchni. Na lądzie służył do planowania codziennych czynności, podczas gdy na morzu pomagał wikingom w nawigacji, dopasowując cień do położenia słońca.
Czy Wikingowie używali zegarów słonecznych do nawigacji?
Tak, zegary słoneczne odgrywały kluczową rolę w nawigacji Wikingów, szczególnie w połączeniu z kompasami słonecznymi i ewentualnie kamieniami słonecznymi. Narzędzia te pozwalały im określać szerokość geograficzną i utrzymywać kurs na określonych trasach, nawet w trudnych warunkach, takich jak zachmurzone niebo.
Czym jest kamień słoneczny wikingów i dlaczego jest tak ważny?
Uważa się, że wikingowski kamień słoneczny to rodzaj kryształu, takiego jak kalcyt, który mógł wykrywać położenie słońca nawet w pochmurne dni lub o zmierzchu. To narzędzie, jeśli używane razem z zegarem słonecznym lub kompasem słonecznym, byłoby nieocenione dla utrzymania dokładnej nawigacji.
Dlaczego narzędzia nawigacyjne Wikingów uważano za zaawansowane jak na tamte czasy?
Narzędzia nawigacyjne wikingów wykazały zaawansowaną wiedzę naukową, taką jak zdolność do obliczania szerokości geograficznej i prawdziwej północy za pomocą wskazówek słonecznych. Ta wiedza umożliwiła im żeglowanie na duże odległości przez Atlantyk z niezwykłą precyzją, co było znaczącym osiągnięciem we wczesnym średniowieczu.
Czy zegary słoneczne wikingów były niezawodne w nawigacji?
Chociaż zegary słoneczne wikingów były innowacyjne, nie były całkowicie precyzyjne. W niektórych przypadkach niedokładności w ich konstrukcji mogły prowadzić do błędów w nawigacji. Jednak wikingowie rekompensowali to, dokonując częstych odczytów szerokości geograficznej i dostosowując się do wyzwań środowiskowych, prezentując swoje doświadczenie w żeglarstwie.